Контаўт (імя)
| Контаўт лац. Kontaŭt | |
| Contald | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Gunth + Wald |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Гонтаўт, Конталт, Кунталт, Кунтаўт |
| Зьвязаныя імёны | Waldegundis |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Контаўт» | |
Контаўт (Конталт), Гонтаўт, Кунтаўт (Кунталт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Гонталд або Конталд (Gontald, Contaldus[1]) і Вальдэгунда (Waldegundis) — імёны германскага паходжаньня[2]. Іменная аснова -гунд- (-гунт-, -кунт-) (імёны ліцьвінаў Гунтар, Вігунт, Вірконт; германскія імёны Guntar, Wigunt, Werecundus) паходзіць ад гоцкага gunþs 'бойка, бітва', а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[3][a].
Германскае (паўночнагерманскае) паходжаньне літоўскага шляхецкага прозьвішча Контаўт (Kontowt) сьцьвярджалася яшчэ ў артыкуле «Жамойць» Усеагульнай энцыкляпэдыі Самуэля Аргельбранда (1868 год)[5].
Адпаведнасьць імя Гонтаўт германскаму імю Gontald сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[6].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Контаўт складаецца з асноваў -кон- (-кун-) (імёны ліцьвінаў Кондрут, Конрад, Якун; германскія імёны Cundrud, Konrad, Acun), якая паходзіць ад гоцкага koni- 'адважны'[7], і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[8], германскага þeudo[9] 'род, народ'[10]. Такім парадкам, імя Контаўт азначае «адважны род»[11].
У Прусіі бытавала імя Гунтаўт: Guntawt (1400 год)[12].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: слузе пана Контолтову, пану Контовту (Контолт, Контовт[13]; 1440—1453 гады)[14]; Kunttolt (1 кастрычніка 1441 году)[15]; Cantawt (22 красавіка 1444 году)[16]; Kantolt (8 жніўня 1452 году)[17]; Kantold (10 лістапада 1453 году)[18]; Canttaute[13]; Stanius Contoltowicz (1504 год)[19]; а въ Конътовъта Визъборовича и въ братаничовъ его въ Станя Аниромовича а у Воидата Кондратовича (18 лютага 1509 году)[20]; боярин жижморскии Контовтъ Саковичь (29 студзеня 1517 году)[21]; дву чоловеков ихъ отъчизныхъ на имя Кгиината а брата его Кгонтовта (9 чэрвеня 1517 году)[22]; Пятюл Контовтович[23], Станко Конътовтовичъ… Якубъ Контовътовичъ[24], Петръ Конътовтовичъ[25], Добко а Матеи, а Контовтъ Рымъковичи[26] (1528 год); Юрьи Контовтовичъ (1567 год)[27]; земяном повету ковенского… з роду Римвидов з Арвистова… Венцку Контовътовичу (15 верасьня 1568 году)[28]; небожчика Якуба Контовтовича (5 красавіка 1586 году)[29]; Jan Kontowt (17 жніўня 1655 году)[30]; Kuntowt (1678 год)[31]; Christophorus Kuntowt (1683 год)[31]; Stanisław Kontowt (1690 год)[32]; Ignacy Kontowt — łowczy Rzeczycki, Ludwik Kontowt (6 лютага 1764 году)[33].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Контаўт (у каталіцтве Міхал; † па 1453) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста жамойцкі, меў сына Яна; пачынальнік роду Контаўтаў
- Контаўт Вісбаравіч — літоўскі баярын зь Віленскага павету, які ўпамінаецца ў 1509 годзе
- Контаўт Саковіч — жыжмарскі баярын, які ўпамінаецца ў 1517 годзе
- Пяцюл Контаўтавіч — майшагольскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Станька, Якуб і Пётар Контаўтавічы — баяры Ковенскага павету, якія ўпамінаюцца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Контаўт Рымкавіч — суміліскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Рыгор, Мікалай, Езаф і Соф’я Балтрамеевічы Кантаўтовічы — расенскія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1592 годзе[34]
- Ігнаці Контаўт — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, лоўчы рэчыцкі
- Андрэй Кунтафт — жыхар вёскі Крашонаў (Ашмянскі павет), які ўпамінаецца ў 1780 годзе[35]
У XVI ст. існавалі поле Гонтаўтавічы (Гонтовтовичи) і маёнтак Контаўтавічы (Контовтовичи) у Жамойцкім старостве[36].
У былым Жамойцкім старостве існуе вёска Контаўты.
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Die Bischöfe von Gurk 1072—1822. — Klagenfurt, 1969. S. 156.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 709, 1506.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1431.
- ^ Encyklopedyja powszechna. T. 28. — Warszawa, 1868. S. 975.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 37.
- ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 259.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 43, 49.
- ^ Halecki O. Litwa, Ruś i Żmudż jako części skladowe Wielkiego Księstwa Litewskiego // Rozprawy Akademii Umiejętności. T. 34, 1916. S. 243.
- ^ Regesta historica-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum, 1198—1525. Pars I. — Göttingen, 1948. S. 532.
- ^ Index corporis historico-diplomatici Livoniae, Esthoniae, Curoniae. Th. 2. — Riga; Dorpat, 1835. S. 16.
- ^ Rowell S. Bears and Traitors, or: Political Tensions in the Grand Duchy, ca. 1440—1481 // Lithuanian Historical Studies. Vol. 2, 1997. P. 35.
- ^ Codex Mednicensis seu Samogitiae Dioecesis. P. 1, (1416.II.13—1609.IV.2). — Roma, 1984. P. 159.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 8 (1499—1514). — Vilnius, 1995. P. 317.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 357.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 339.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 72.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 82.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 83.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 86.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1261.
- ^ Jablonskis K. Archyvinės smulkmenos // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 415.
- ^ Акты издаваемые Виленской комиссией для разбора древних актов. Т. 26. — Вильна, 1899. С. 275.
- ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 285.
- ^ а б Sinkevičiūtė D., Račickaja V. Lietuvių dvikamienių vardų kilmės asmenvardžiai ir jų kamienų užrašymo ypatybės Vilniaus naujųjų miestiečių ir laiduotojų 1661—1795 metų sąraše // Archivum Lithuanicum. T. 16, 2014. P. 305.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo nowogródzkie 1690 r. — Warszawa, 2002. S. 90.
- ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 13. — Вильна, 1886. С. 221.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 3. ― Вильна, 1904. С. 12.
- ^ Яўген Анішчанка, Крашоны инвентарь 1780 г. в Ошмянском повете, Архіў гісторыка Анішчанкі, 17 лютага 2019 г.
- ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 81, 142.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)