Бартаўт
| Бартаўт лац. Bartaŭt | |
| Bartolt | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Bardo + Walt |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Барталт, Бартальт, Бартальд |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Бартаўт» | |
Бартаўт, Барталт (Бартальт, Бартальд) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Бартальд, Бартальт або Бартэльт (Bartold, Bartoldus[1], Bartolt[2], Barttelt[3], Bartelt[4][5]) — імя германскага паходжаньня[6]. Іменная аснова -бард- (-барт-) (імёны ліцьвінаў Бардзін, Бардзіла; германскія імёны Bardinus, Bardilo) паходзіць ад гоцкага *bards 'волат'[7] або ад стараверхненямецкага barta 'баявая сякера'[8], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[9]. Апроч таго, адзначалася старажытнае германскае імя Teutbard (Teut-bard)[10].
Адпаведнасьць імя Бартаўт германскаму імю Barttold сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[11].
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Bartołt (Bartoldus[12]), якое разглядаецца як варыянт імя Bertołt[13].
Імя Барталт (Барталд) бытавала ў Прусіі (ваколіцы Мэмэлю): Hans und Bartoldt Hige… Bartolt Szreyp (1511—1520 гады)[14]. У 1631 і 1634 гадох у Каралявецкім унівэрсытэце навучаўся Casparus Bartoldi, Dantiscanus Borussus[15]. Імя Бартальд бытавала ў Лівоніі[16].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: per nobilem Bartholdum, secretarium nobis sincere dilectum (22 верасьня 1421 году)[17]; Воитех Бортовтовичъ… Бортовътъ Кгедкговътовичъ[18] (1528 год); Григорей Станиславовичъ Бортовтовича (1567 год)[19]; quam etiam Nicolai Bartelt… Nicolao Bartelth… Bartolt… Bartholth (6 красавіка 1579 году)[20]; Ur. Jerzemu Bortowtowi, tow. chor. jw. wojewody wileńskiego, hetmana w. WKsL (12 сакавіка 1657 году, 11 і 18 сакавіка 1658 году)[21], Ur. Janowi Bortowtowi… towarzyszom chor. jw. wojewody wileńskiego, hetmana w. WKsL (18 сакавіка 1658 году)[22]; Carolus Bartolt (19 сакавіка 1740 году і 21 верасьня 1741 году)[23]; Carolus Bartold (14 чэрвеня 1742 году)[24]; r. p. Caroli Bartołtt (21 лістапада 1742 году)[25]; iegomością xiędzem Karolem Bartoldem (7 верасьня 1743 году)[26]; Marianna Bartawtowna (1714 год)[27].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Бартальд фон Остэн — шляхціч, які ў 1368 годзе разам з братамі Дабрагостам, Ульрыкам, Арнольдам і Гінрыкам атрымаў ад караля польскага Казімера Вялікага ў лен Рагозьна (цяпер у Велікапольскім ваяводзтве)[28]
- Бартальд — сакратар вялікага князя Вітаўта, які ўпамінаецца ў 1421 годзе
- Войцех Бартаўтавіч — эйшыскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Бартаўт Гедгоўтавіч — эйшыскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Мікалай і Ян Нікелевічы Бартулты — расенскія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1592 годзе[29]
- Матэвуш Бартальт (Mateusz Bartolt) — электар караля польскага і вялікага князя літоўскага Станіслава Ляшчынскага ад Мазавецкага ваяводзтва Каралеўства Польскага[30]
- Караль Бартальт (Бартальд) — рэктар Віленскай езуіцкай акадэміі
Гаўрылкевічы гербаў Буртаўт (або Бартаўт[31]) і Крыўда — літоўскі шляхецкі род зь Лідзкага павету[32].
Бортаўты (Bortowt) гербу Кораб — шляхецкі род Рэчы Паспалітай[33].
У актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналася ваколіца Бортаўты (Бортовты) у Лідзкім павеце[34].
У Эйшыскай воласьці існавалі вёскі 1-я і 2-я Бартаўты[35][36].
На гістарычнай Варміі існуе вёска Бартолты Вялікія.
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Codex diplomaticvs anhaltinvs. Th. 3. — Dessau, 1877. S. 88, 106, 133, 245, 274, 376, 378.
- ^ Winkler J. Stüdien in Nederlandsche namenkunde. — Haarlem, 1900. S. 269.
- ^ Kleemann S. Die Familiennamen Quedlinburgs und der Umgegend. — Quedlinburg, 1891. S. 18.
- ^ Andresen K. G. Konkurrenzen in der Erklärung der deutschen Geschlechtsnamen. — Heilbronn, 1883. S. 19, 120.
- ^ Winkler J. Stüdien in Nederlandsche namenkunde. — Haarlem, 1900. S. 132.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 296, 1679.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 79.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 51.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1420.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 101.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 17.
- ^ Rowell S. C. Aspects of settlement in the Klaipėda District (Memelland) in the late fifteenth and early-sixteenth centuries // Acta historica universitatis Klaipedensis. T. 11, 2005. P. 30.
- ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 325, 351.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 60.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 533.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 88.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 763.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 273 (59) (1579—1580). — Vilnius, 2019. P. 58—59.
- ^ Metryka Litewska. Księga wpisów Nr. 131. — Warszawa, 2001. S. 62, 77.
- ^ Metryka Litewska. Księga wpisów Nr. 131. — Warszawa, 2001. S. 62.
- ^ Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске. Вып. 18. — Витебск, 1888. С. 272, 275.
- ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 20. — Вильна, 1893. С. 538.
- ^ Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске. Вып. 18. — Витебск, 1888. С. 284.
- ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 20. — Вильна, 1893. С. 539.
- ^ Pasvalio Šv. Jono Krikštytojo parapijos jungtuvių įrašai 1706—1729 m., Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
- ^ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. XI. — Warszawa; Poznań: Państwowe Wydawn. Nauk., 1982. S. 251—252.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 3. ― Вильна, 1904. С. 46.
- ^ Dunin Borkowski J., Dunin Wąsowicz M. Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III // Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. T. 1 (1908—1909). — Lwów, 1910. S. 4.
- ^ Boniecki A. Herbarz polski. T. 7. — Warszawa, 1904. S. 248.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 81.
- ^ Gajl T. Herby Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow. — Gdańsk, 2003. S. 261.
- ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 37.
- ^ Виленская губерния: полный список населенных мест со статистическими данными о каждом поселении. — Вильна, 1905. С. 212.
- ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 1. — Warszawa, 1900. S. 89.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)