Вікінт
 Вікінт (уяўны партрэт), 1578 г. | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | XIII стагодзьдзе |
| Памёр | каля 1253 |
| Дзейнасьць | арыстакрат |
Вікінт (? — каля 1253) — літоўскі князь, які ў мірнай умове 1219 году разам з Гердзівілам называецца «жамойцкім князем».
Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Вікінт (імя)
Віцікінд, Віцікінт або Вікінд (Witikind, Witikint, Wikind) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -віт- (імёны ліцьвінаў Віцень, Віталт, Вітарт; германскія імёны Wittenus, Witolt, Witard) паходзіць ад гоцкага wit 'веда, розум, закон'[2], старасаксонскага witan 'ведаць' або ад асновы -від-[3], а аснова -кінд- (-кінт-) (імёны ліцьвінаў Кінціла, Кіндэр; германскія імёны Kintilo, Kinder) — ад гоцкага і германскага kinds 'дзіцё, род'[2]. Такім парадкам, імя Вікінт азначае «дзіцё мудрасьці»[4].
Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Выкынтъ (умова 1219 году); со Выконтомъ… пославшима Выкыньта… со Выкынтомь… ко воуеви своемоу Выкынтови… Выкинтовъ именемь Твиреметь (Галіцка-Валынскі летапіс).
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Першы ўпамін пра князя Вікінта датуецца 1219 годам, калі ён разам зь іншымі літоўскімі князямі браў удзел у падпісаньні міру з Галіцка-Валынскім княствам. Ён і Гердзівіл называюцца ў гэтай умове «жамойцкімі князямі»:
|
Въ лѣт 6723. Б(о)жиимъ повелениемъ прислаша кнѧзи Литовьскии к великои кнѧгини Романовѣ и Данилови и Василкови, миръ дающе. Бѧхоу же имена Литовьскихъ кнѧзеи: се старѣшеи Живинъбоудъ · Давъѧтъ · Довъспроункъ · братъ его Мидогъ · брат · Довьяловъ · Виликаилъ. А Жемотьскыи: кнѧз Ерьдивилъ · Выкынтъ. А Роушьковичев: Кинтибоуть · Вонибоут · Боутовить · Вижѣикъ и с(ы)н его Вишлии · Китении · Пликосова. А се Боулевичи: Вишимоут, егоже оуби Миндого тъ и женоу его поѧлъ и братью его побилъ · Едивила · Спроудѣика. А се кнѧзи из Дяволтвы: Юдьки · Поукѣикъ · Бикши · Ликиикъ. Си же вси миръ даша кн(я)зю Данилови и Василкоу, и бѣ землѧ покоина. | 
|
Усходняя частка Жамойці, якой кіраваў Гердзівіл, падтрымлівала літоўскага князя Міндоўга, тым часам як заходняя частка, якой кіраваў Вікінт, была варожай да Міндоўга.
Быў дзядзькам (вуем) пляменьнікаў Міндоўга Таўцівіла і Гедзівіда, г.зн., сястра Вікінта была жонкай Даўспрунга — бацькі Таўцівіла і Гедзівіда[6].
У 1248 годзе Міндоўг паслаў Вікінта і сваіх пляменьнікаў (па мячы) Таўцівіла і Гедзівіда ў выправу на Смаленск. Выправа пачалася ўдала, але ў 1249 годзе ў бітве каля Зубцова літоўскае войска пацярпела паразу. Даведаўшыся пра гэта, Міндоўг надумаў адабраць уладаньні князёў.
Вікінт, Таўцівіл і Гедзівід мусілі бегчы да мужа сястры Таўцівіла князя галіцка-валынскага Данілы Раманавіча. У 1250 годзе супернікам Міндоўга ўдалося ўтварыць моцную кааліцыю, куды ўвайшлі войскі Лівонскага ордэну і Галіцка-Валынскага княства[7]. «Срэбрам і шматлікімі падарункамі» Вікінт пераканаў ваяваць супраць Міндоўга яцьвягаў і палову Жамойці.
Разам з тым, Міндоўгу ўдалося разьяднаць кааліцыю, скіраваную супраць яго. Яму ўдалося вывесьці з вайны Ордэн, прыняўшы каталіцкі хрост і аддаўшы зямлі паўночных балтыйскіх плямёнаў (куршы, зэмгалы ды іншых) у рукі крыжакоў[8].
Прыкладна ў 1253 годзе Вікінт памёр, Таўцівіл мусіў зноў бегчы да Даніла Галіцкага, кааліцыя распалася, а Міндоўг прыняў тытул караля Літвы.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1567.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 291.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 20.
- ^ Договор литовских князей с Галицко-Волынским княжеством (1219), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 143.
- ^ Насевіч В. Л. Пакаленне першае: Міндоўг (1230-я — 1250-я гады) // Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы. — Менск, 1993.
- ^ Sužiedėlis S. Tautvilas // Encyclopedia Lituanica.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)