SECAM

SECAM (ад па-француску: Séquentiel couleur à mémoire — пасьлядоўны колер з памяцьцю) — сыстэма каляровага аналягавага тэлебачаньня. Упершыню была прымененая ў Францыі.

Геаграфія распаўсюджваньня

Геаграфія сыстэм каляровага тэлебачаньня

Сыстэма SECAM у цяперашні час зьяўляецца асноўнай сыстэмай каляровага аналягавага тэлебачаньня ў Расеі і Францыі. Акрамя Расеі і Францыі яна таксама ўжываецца ў шэрагу краінаў, Манака, Люксэмбургу, Іране і былых францускіх калёніях і заморскіх валадарствах, краінах СЭВ у Эўропе, Афрыцы, Паўднёвай Амэрыцы і Азіі. З падзеньнем СССР ва Ўсходняй Эўропе сыстэма SECAM была паступова выцесьненая сыстэмай PAL.

У цяперашні час этэрнае вяшчаньне тэлевізійных каналаў у Расеі вядзецца ў сыстэме SECAM, аднак у сетках кабельнага вяшчаньня пераважная большасьць аналягавых тэлевізійных каналаў, у тым ліку і прадстаўленых у адкрытым этэры, перадаецца ў сыстэме PAL.

Тэхнічныя асаблівасьці

Як і ўсё аналягавыя тэлевізійныя стандарты, SECAM зьяўляецца адаптаваным і сумяшчальным з больш старым манахромным (чорна-белым) тэлевяшчаньнем. У адаптаваных аналягавых стандартах каляровага тэлевяшчаньня дадатковы сыгнал каляровасьці перадаецца ў высокачашчыннай вобласьці спэктру манахромнага тэлесыгналу.

Як вядома, з прыроды зрокі чалавека, адчуваньне колеру складаецца з трох складнікаў: чырвонага (R), зялёнага (G) і сіняга (B) колераў. Такую каляровую мадэль пазначаюць абрэвіятурай RGB. На аснове псыхафізыялягічных дасьледаваньняў было ўсталявана, што здольнасьць чалавечага зроку адрозьніваць розныя колеры розная, да таго ж, адсутнасьць колеру на дробных дэталях малюнка, які рухаецца, амаль незаўважная. Таму, а таксама, для сумяшчальнасьці з чорна-белым тэлебачаньнем, замест трох сыгналаў асноўных колераў перадаюцца манахромны сыгнал Y і колераразнасныя сыгналы R-Y і B-Y. У сыстэме SECAM выкарыстаюць каляровую мадэль YDbDr (разнавіднасьць YUV).

Сыгнал каляровасьці у стандарце SECAM перадаецца ў частотнай мадуляцыі (ЧМ), па адным каляровым складніку ў адным тэлевізійным радку, па чарзе. У якасьці якія адсутнічаюць радкоў выкарыстаюць папярэдні сыгнал R-Y або B-Y адпаведна, атрымліваючы яго з памяці. Так, калі перадатчык перадае толькі сыгнал R-Y, службовец для ўзьдзеяньня на чырвоныя люмінафоры аднаго радка, памяць прыводзіць у дзеяньне сінія люмінафоры, перадаючы на іх тыя жа каляровыя зьмены, што былі ў папярэднім радку, калі прымаўся сыгнал B-Y. Працягласьць запамінаньня роўная часу перадачы аднаго радка. Такім чынам, у тэлебачаньні з раскладаньнем на 625 радкоў працягласьць запамінаньня складае 64 мкс.

У аналягавых тэлевізійных прымачах для рэалізацыі памяці выкарыстоўваецца лінія затрымкі. Падчас зваротнага ходу промня пасьля кожнага радка вырабляецца падвойная камутацыя, каб накіраваць прыходны сыгнал на якая адпавядае электронную гармату, а сыгнал, што выходзіць зь лініі затрымкі, накіраваць на электронную гармату, якая непасрэдна атрымлівала прамы сыгнал падчас перадачы папярэдняга радка. Паколькі стварэньне лініі затрымкі, па якой праходзіў бы электрычны сыгнал цяжка ў сілу занадта вялікага прамежку часу — 64 мкс, замест электрычных сыгналаў выкарыстоўваецца ультрагук. Сыгналы з частатой, зьменлівай ад нуля да 1,5 Мгц, спараджаюць на ўваходзе лініі затрымкі якія адпавядаюць мэханічныя ваганьні, якія на мінаньне затрачваюць 64 мкс. Затым яны ізноў пераўтворацца ў электрычныя сыгналы. Лінія затрымкі ўяўляе сабой сталёвы або шкляны стрыжань. Т.о. у лініі затрымкі да кожнага канца сталёвага стрыжня прымацаваны п’езаэлектрычны крышталь. Усталяваны на ўваходзе крышталь пераўтворыць электрычныя сыгналы ў мэханічныя ваганьні. Гэтыя ваганьні распаўсюджваюцца ўздоўж стрыжня і праз 64 мкс дасягаюць другога п’езаэлектрычнага крышталя, дзе спараджаюць электрычныя сыгналы той жа формы, якія былі прыкладзеныя на ўваход.

Аб’ектыўна, каляровы тэлевізійны малюнак у стандарце SECAM мае ў два разу меншае дазвол па вэртыкалі, чым манахромны малюнак. Суб’ектыўна, у сілу большай адчувальнасьці вока да яркасага складніку, на сярэднестатыстычных малюначках такое пагаршэньне амаль не прыкметна. Ужываньне лічбавай апрацоўкі сыгналу яшчэ больш згладжвае гэты недахоп.

Ужываньне частотнай мадуляцыі, пачарговай перадачы каляровага сыгналу і каляровай мадэлі YDbDr зьяўляецца адметнай асаблівасьцю SECAM ад іншых тэлевізійных аналягавых стандартаў. Тое, што ў SECAM, у адрозьненьне ад сыстэм PAL і NTSC, сыгналы каляровасьці перадаюцца па чарзе, мадулюючы паднясучую па частаце, дазваляе захаваць каляровы фон малюнка бяз зьмен пры фазавых або амплітудных скажэньнях.

Паводле ўсебаковых дасьледаваньняў, праведзеных у 1965–66 г. у ДСКТ-2 (Дасьведчаная станцыя каляровага тэлебачаньня) тых і іншых сыстэм, пры выбары лепшай для шырокага ўкараненьня яе ў СССР, ні адна з двух сыстэм не паказала вырашальных тэхнічных або эканамічных пераваг перад іншай. Перавагай сыстэмы SЕСАМ была меншая адчувальнасьць да скажэньняў пры перадачы па міжгародных лініях і пры відэазапісе; недахопам — ускладненьне апаратуры пры міксаваньні сыгналаў.

Вэрсіі SECAM

У сьвеце выкарыстоўваюцца некалькі мадыфікацыяў стандарту SECAM. Спосабы перадачы калярова-разнастайных сыгналаў ва ўсіх выпадках аднолькавыя, ўлічваючы прадскажэньні, а адрозьніваюцца толькі мэтадам кадаваньня манахромнага відэасыгналу, кадаваньнем гуку і шырынёй спэктру. На самай справе, мог адрозьнівацца яшчэ і спосаб апазнаваньня колеру — паколькі ў кожным радку перадаецца толькі адзін сыгнал, дэкодэр павінен правільна вызначаць, які менавіта. Для гэтага мог ужывацца спосаб, аналягічны «выбліскам» у сыстэмах PAL і NTSC — у нябачнай частцы радка, у канцы якой зрушэньне імпульсу перадавалася нямадуліраванай паднясучай, ў выпадку SECAM альбо 4,406 Мгц, альбо 4,25 Мгц, па значэньні частаты і адбывалася апазнаваньне. Іншы спосаб — перадача адмыслова мадуляваных сыгналаў у канцы кадравага якога гасяць імпульс, дзе паднясучыя прымалі крайнія магчымыя значэньні праз радок, што спрашчала апазнаваньне, асабліва, ва ўмовах перашкод. У цяперашні час гэты спосаб альбо не выкарыстоўваецца, альбо зьяўляецца рэзэрвовым, напрыклад, у Расеі перадаюцца абодва сыгналу адначасова, а ў Францыі — толькі першы варыянт. Але зыходна асноўным быў другі варыянт, і калісьці ў СССР і краінах паўночнай Афрыкі выкарыстоўваўся толькі ён.

Стандарт	Лік радкоў	Частата кадраў	Паласа канала	Паласа сыгналу	Кадаваньне відэасыгналу	паднясучая гуку	Мадуляцыя гуку	Краіна
SECAM-L	625	25	8 Мгц	6 Мгц	Пазытыўнае	+6,5 Мгц	АМ	Францыя
SECAM-K1	625	25	8 Мгц	6 Мгц	Нэгатыўнае	+6,5 Мгц	FM	Былыя заморскія валадарствы Францыі
SECAM У/G	625	25	7 Мгц(МВ), 8 Мгц (ДМВ)	5 Мгц	Нэгатыўнае	+5,5 Мгц	FM	Грэцыя, некаторыя краіны Блізкага Ўсходу
SECAM D/K	625	25	8 Мгц	6 Мгц	Нэгатыўнае	+6,5 Мгц	FM	Расея, СНД

Варыянт MESECAM (па-ангельску: Middle East SECAM — SECAM Блізкага Ўсходу) не зьяўляецца стандартам і выкарыстоўваецца толькі пры запісу на магнітную стужку ў фармаце VHS на відэамагнітафоны, прызначаныя для стандарту PAL. Пры запісе на магнітную стужку ва ўсіх бытавых стандартах калярова-разнастайнаму сыгналу адводзіцца вобласьць ніжэйшых частот, а спэктар у цэлым апыняецца інвэртаваным, у параўнаньні са спэктрам зыходнага тэлесыгналу. Апісаны стандартам працэс апрацоўкі цьветорознастных сыгналаў для сыстэмы SECAM уключае дзяленьне паднясучых на 4 і прыгнечаньне верхняй бакавой паласы. У варыянце MESECAM для спрашчэньня схемы відэамагнітафона выкарыстоўваецца тая жа схема апрацоўкі сыгналу, што і для стандарту PAL — сыгнал пераносіцца ў вобласьць нізкіх частот з дапамогай дадатковага гетэрадзіна, пры гэтым у фармаце PAL захоўваюцца ня толькі частотныя, але і фазавыя суадносіны сыгналаў, для SECAM захаваньне фазы не абавязкова.

Гісторыя

• 1956 год — пачатак распрацоўкі стандарту ў Францыі
• 1961 год — распрацаваная першая вэрсія стандарту SECAM I, у гэтай вэрсіі каляровыя паднясучыя перадаваліся на адной частаце
• 1965 год — SECAM III (ён жа SECAM Optimised) прадстаўленая на асамблеі CCIR (Міжнародны кансультатыўны камітэт па радыё). Гэта і ёсьць стандарт SECAM, які выкарыстоўваўся апошнім часам («III» больш не паказваецца). У гэтым жа годзе ў СССР распрацаваны і запатэнтаваны ўласны палепшаны стандарт НIIР (ён жа SECAM-IV, ён жа NIR або NIIR).
• 1967 год — пачалося каляровае тэлевізійнае вяшчаньне ў стандарце SECAM (SECAM-III) у Францыі і СССР

Існуе ходкае меркаваньне, што стандарт SECAM быў прыняты ў СССР па палітычных матывах, у піку ЗША зь іх стандартам NTSC. На самай справе, выбар ажыцьцяўляўся на канкурэнтнай аснове з чатырох варыянтаў, якія існавалі тады (НIIР, PAL, SECAM і NTSC). Параўнаньне праводзілася шляхам трансьляцыі сыгналаў па існых тады радыёрэлейных лініях (не самай падыходзячай якасьці) і запісы на відэамагнітафон «Кадар-1Ц». Лічыцца, што SECAM у гэтых умовах паказаў найлепшую якасьць. Стандарт НIIР тады быў толькі ў макеце і патэнцыйна мог пераўзыходзіць сваіх канкурэнтаў. Калі стала відавочна, што выбар можа спыніцца на айчыннай сыстэме НIIР, французы істотна зьнізілі кошт ліцэнзіі на SECAM, да таго ж апаратура SECAM была гатовая да сэрыйнай вытворчасьці. Гэта і стала вырашальным фактарам пры прыняцьці новага стандарту ў СССР.

Таксама існуе вэрсія, што вырашальным фактарам у карысьць SECAM быў той факт, што ў дэкодэрах SECAM не патрабуецца кварцавы рэзанатар — дэфіцытны і дарагі на той момант радыёкампанэнт, а да ўльтрагукавой лініі затрымкі прад’яўляліся больш сьціплыя патрабаваньні па дакладнасьці, чым у стандарце PAL.

Гэтак жа маюцца стандарты, якія пазначаюцца літарамі ад A да N. Гэта стандарты тэлевяшчаньня, розныя камбінацыі гэтых літар пазначаюць дыяпазон вяшчаньня. Да прыкладу, абрэвіятура D/K будзе азначаць што ў гэтым стандарце будзе вяшчаньне як у мэтровым дыяпазоне, так і ў дэцымэтровым.