Урарту

Урарту Ուրարտու
860 да н. э.—590 да н. э. →   →
Урарту, IX—VI стст. да н. э.
Афіцыйная мова	урарцкая, хурыцкая
Сталіца	Тушпа
Форма кіраваньня	манархія
Цяпер зьяўляецца часткай	Азэрбайджан Армэнія Грузія Ірак Іран Турэччына

Герб Армэніі
Артыкул сэрыі
гісторыя Армэніі
Дагістарычнасьць
Сьпіс Шулавэры-шамуская культура Кура–арацкая культура Легенда пра Айка Трыялецка-ванадзорская культура Армані Хаяса-Азі Армэ-Шубрыя Мушкі Наіры Урарту
Старажытнасьць
Сьпіс Армянская сатрапія Малая Армэнія Вялікая Армэнія Армянская імпэрыя Рымская Армэнія Хрышчэньне Сафэнскае царства Камагенскае царства Бізантыйская Армэнія Сасанідзкая Армэнія Арабскае заваяваньне Армэніі
Сярэднявечча
Сьпіс Армянскі эмірат Багратыдзкае царства Васпураканскае царства Ташыр-Дарагецкае царства Сюніцкае царства Арцаскае царства Закарыдзкае княства Хачэнскае княства Мангольская Армэнія Кілікійскае царства
Раньні Новы час
Сьпіс Іранская Армэнія Карабаская пяцёрка Асманская Армэнія Расейская Армэнія Армянская вобласьць Армянскае пытаньне Генацыд армянаў Заходняя Армэнія Нацыянальны рух
Сучаснасьць
Сьпіс Першая Армянская рэспубліка Армянская ССР Рэспубліка Горная Армэнія Сучасная Армэнія Рэспубліка Арцах
Этнагенэз  · Этымалёгія

Ура́рту (па-армянску: Ուրարտու), таксама Ванскае каралеўства (па-ўрарцку: Biai, Biainili, па-армянску: Վանի թագավորություն, па-акадзку: māt Urarṭu, па-бабілёнску: Urashtu), — каралеўства ў паўднёва-заходняй Азіі, на Армянскім нагор’і вакол возера Ван, якое існавала ў жалезным веку. У Бібліі яно называецца Арарацкім каралеўствам, ці зямлёй.

Назва Ўрарту — гэта асырыйскае слова, якое азначае геаграфічную вобласьць; у сучаснай гістарыяграфіі дзеля азначэньня ўрарцкамоўнай дзяржавы жалезнага веку выкарыстоўваюцца тэрміны «Ўрарцкае каралеўства» ці «Ванскае каралеўства».

Каралеўства паўстала ў сярэдзіне IX стагодзьдзя да н. э. Аб’ядноўвала групу плямёнаў на чале з наіры. Займала тэрыторыю Армянскага нагор’я, паўднёвага Закаўказьзя, захапіла ў Асырыі землі паўночнай Сырыі і ваколіцы возера Урмія.

У першай чвэрці 1 тысячагодзьдзя да н. э. Урарту займала кіроўнае становішча сярод дзяржаваў Пярэдняй Азіі. Захаваліся клінапісныя запісы па-ўрарцку, існавала мэтрычная і лічбавая сыстэмы, паўстала матэматыка.

У выніку паступовага заняпаду была канчаткова захопленая мідыйцамі ў пачатку VI стагодзьдзя да н. э. Дзяржава аказала вялікі ўплыў на культуры і краіны Паўднёвага Каўказу і Армянскага нагор’я, уключаючы Армэнію, якая называецца «культурнай пераемніцай» Урарту.

Літаратура

• Беларуская савецкая энцыкляпэдыя. У 12 т.Т.10. Сошна — Фут / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1974. — 656 с.: іл., карты.