Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх

Тавары́ства Літо́ўскае і зяме́ль Ру́скіх у По́льшчы — арганізацыя эмігрантаў, якая аб’ядноўвае грамадзянаў падзеленай краіны, якія пасьля падзеньня лістападаўскага паўстаньня апынуліся ў выгнаньні.

Па ініцыятыве Цэзара Плятэра і аб’яднаных зь ім некалькіх літвінаў ужо 10 сьнежня 1831 у Парыж у Таварыства Літоўскае. Матывам для гэтага было жаданьне літоўцаў зрабіць вядомымі — недастатковыя і памылковыя ідэй Эўропы па сваёй краіне, так і аддзяліць яе ад польскай — яны былі, і ня будуць ужо не адзін з народаў Эўропы, якая была прыгожая Рэспубліка польскай паловы. Мэтай Таварыства паказана закон быў: збор матэрыялаў, зьвязаных са стварэньнем літоўскіх і рускіх зямель, а таксама для апісаньня таго ж прадпрыемства; для апісаньня гэтых краінаў статыстычным і гістарычным чынам; адрасаваць іх грамадзянству; побач з гэтым трываньнем, што лісты, ствараемыя ў гэтых аб’ектах не выкрыць братоў у іншай краіне, пра перасьлед расейскага ўраду.

Прэзыдэнт Таварыства быў Цэзар Плятэр; сакратары: Леанард Ходзька і Фелікс Вратноўскі.

З 4 сакавіка 1832 году ўступілі ў таварыства суайчыньнікі з Валыні, Падольля і Ўкраіны (Прыднястроўе) і з таго часу яно прыняло імя: Таварыства Літоўскіх і Рускіх земляў.

Нешта вельмі дзіўна, што ў першыя моманты эміграцыі Карона не паказалі дастаткова брацкае сэрца ў адносінах да літоўцаў, якія лічылі сябе палякамі і вышэйшыя віды пагардлівым грэбаваньнем глядзелі з суайчыньнікаў за Нёманам і Бугам. Там можа быць памылкова, думаючы, што гэта стаўленьне кароны спрыяла прычынам, якія замовілі літоўцы думаць пра падключэньне да асацыяцыі.

(…) Абвяшчэньне 20 жніўня 1832 заяўляла: "(…) Няхай ўсё дагэтуль існуючыя і звязаць грамадства можа, ўтвараюць адное Польскае грамадства, у якім я б толькі назваць, што гэта не для нас, але для захавання свету, мы павінны ўвесь час узгадваць у эканоміцы, які краіны Польшча складаецца з таго, што хочам, каб краіны і павінны быць 'вольны, цэлае і незалежныя польскія' .

Акрамя таго, Таварыства складалася ня толькі самі літоўцаў, валынян і падалян; Мы бачым у ім членаў і з іншых частак Польшчы, напрыклад, Лялевель. Агульныя Умінскага, палкоўнік Патуліцкі, Эл. Бярнацкі, Пліхта, Санкт Казмян і іншыя. Сярод яго бачыць і двух нашых вялікіх паэтаў: Юльюш Славацкі далучыўшыся 8 студзеня 1832 году, і Адам Міцкевіч, як паказана ў актыўны член Яўстафі Янушкевіч 13 жніўня адзін з першых прысутнічаў на сустрэчы; … У лістападзе т г таварыства мела літаратурнае чытанне на тэму: «Дзе нацыянальны дух і як гэта павінна выглядаць» і 10 сьнежня ён быў абраны віцэ-прэзыдэнтам Таварыства. (…)

Вонкавыя спасылкі

• Любамір Гадэн. Emigracya Польшча