Славянасэрбская мова
| Славянасэрбская мова | |
| славяносербскій, словенскій | |
| Ужываецца ў | Сэрбія |
|---|---|
| Рэгіён | Ваяводзіна, сэрбская дыяспара, часткі Чарнагорыі |
| Клясыфікацыя | Індаэўрапейская |
| Афіцыйны статус | |
| Статус: | кніжная мова |
| Вымерла: | выйшла з ужытку пасьля 1870 року |
| Пісьмо | лацінскае пісьмо і кірыліца |
| Коды мовы | |
Славянасэрбская мова (сэрбскаславянская, расейскаславянская[1]; сл.-сэрб. славяносербскій, словенскій, па-сэрбску: славеносрпски, словенски) — варыянт сэрбскае мовы. Штучна створаны ў XVIII стагодзьдзі на ґрунце «расейскае» царкоўнаславянскае[2] ды літаратурнае расейскае моваў, а таксама шэрагу сэрбскіх дыялектаў[3]. Ужываўся ў якасьці літаратурнае мовы ў XVIII стагодзьдзі, а таксама пачатку XIX стагодзьдзя сярод адукаванага насельніцтва Ваяводзіны й сэрбскае дыяспары ў астатніх частках Габсбурскае манархіі да перамогі лінґвістычнае рэформы Вука Караджыча.
Ужываньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Цягам XVIII стагодзьдзя сэрбы стваралі сьвецкія творы як царкоўнаславянскаю, так і расейскаю мовамі, але ствараліся таксама творы і на народнай мове, і на славянасэрбскай[4].
Славянасэрбская мова існавала бяз вызначаных ґраматычных правілаў і нормаў. Зьмешаная мова, падавала пішучым багатыя змогі адвольнага выбару і ўжываньня сэрбскае, царкоўнаславянскае й расейскае лексыкі.
На славянасэрбскую мову былі перакладзеныя або ёю напісаныя казаньні, павучальныя, мастацкія і гістарычныя творы, календары, ґраматычныя дапаможнікі (па лаціне, вугорскай, італьянскай мовах), жыцьцяпісы, кіраўніцтвы па статыстыцы, гіґіене, вэтэрынарыі, кулінарыі, дамаводзтве і іншых вобласьцях жыцьця.
Найяскравейшымі прадстаўнікамі і распаўсюджвальнікамі славянасэрбскае мовы былі Захарые Орфэлін ды Мілаван Відакавіч, а таксама Лукіян Мушыцкі й Ёван Хаджыч.
У змаганьні за стварэньне адзінае сэрбскае літаратурнае мовы, славянасэрбская мела шанцы стаць моваю ўсіх сэрбаў і быць на месцы сучаснае сэрбскае, чыя норма была створаная рэфарматарам Вукам Караджычам на ґрунце новаштакаўскага народнага дыялекту з прымесам харвацкае лексыкі. Да сярэдзіны XIX стагодзьдзя ўжываньне славянасэрбскае пачынае зьніжацца, а пасьля 1870 року ён цалкам выйшаў з ужытку.
Характарыстыка і ґраматыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Прыклад Славянасэрбскае мовы можна сустрэць у часопісе «Славеносербски магазин» (Славянасэрбскі часопіс) Захарыя Орфэліна:
|
Весьма бы мені пріскорбно было, ако бі я кадгод чуо, что ты, мой сыне, упао у пянство, роскошь, безчініе, і непотребное жітіе. | 
|
сучаснаю сэрбскаю:
|
|
Веома би мени тужно било, ако би ја кадгод чуо, да си ти, сине мој, упао у пијанство, раскош, безкористност и непотребни живот. |
|
Па падобных прыкладах можна пераканацца, што тэкст напоўнены стараславянскімі й расейскімі словамі (роскошь, а не раскош, что, а ня што/шта і г. д.), таксама цікава зьяўленьне канчатка -т у дзеясловаў цяперашняга часу 3-е асобы, множнага ліку («они могутъ» замест «они могу»).
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Славянские культуры и Балканы = Les cultures slaves et les Balkans. 2: XVIII-XIX вв. : Сб. статей / Ин-т балканистики Болг. АН, Междунар. ассоциация по изучению и распространению славян. культур. — София : Изд-во Болг. акад. наук, 1978. — С. 306
- ^ Штольц Б. Нация и язык: влияние русского языка на развитие сербохорватского и болгарского языков. // Славянские и балканские культуры XVIII—XIX вв. Советско-американский симпозиум / Отв. ред. В. И. Злыднев. — М.: Институт славяноведения и балканистики, 1990. — С. 37
- ^ Dr Aleksandar Mladenović Tipovi knjizevnog jezika Srba u 18. veku // Referati za VII međunarodni kongres slavista u Varšavi. — Novi Sad: 1973.
- ^ Штольц Б. Нация и язык: влияние русского языка на развитие сербохорватского и болгарского языков. // Славянские и балканские культуры XVIII—XIX вв. Советско-американский симпозиум / Отв. ред. В. И. Злыднев. — М.: Институт славяноведения и балканистики, 1990. — С. 38
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Михаило Стеванович. Грамматика сербохорватского языка. — Белград, 1964.
- Ян Вит. Историја Славеносрбскего језыка. Izviestija.org. 2012