І
| Літара кірыліцы І | |
| Іі | |
| Выява | |
 | |
| ◄ Ӂ Ѕ З И І Ї Й Ј К ► | |
| Беларускі альфабэт: | |
|---|---|
| ◄ Е Ё Ж З І Й К Л М ► | |
| Іншыя назвы | Літара кірыліцы і з кропкай зьверху Беларуска-ўкраінская і |
| У лацінцы | I · i · Ji · ji |
| Зьвесткі | |
| Тып | асноўная кірыліца, альфабэтны; |
| Гук | [i], [ji], [ɪ], [ɘ] |
| Кадаваньне | |
| Назва ў Юнікодзе | cyrillic capital letter byelorussian-ukrainian i cyrillic small letter byelorussian-ukrainian i |
| Юнікод | І: U+0406 і: U+0456 |
| HTML | І: І, І
|
| UTF-16 | І: 0x406 і: 0x456 |
| URL-код | І: %D0%86 і: %D1%96 |
| усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога | |
І, і (і дзесяцяры́чнае, і з кро́пкай зьве́рху; курсіў: І і) — дзясятая літара беларускага кірылічнага альфабэту. Можа быць малой і вялікай. Мае рукапісны й друкаваны выгляд.
Характарыстыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| І / і, кап.: і лац.: i / i · бел. араб.: اِ | |
|---|---|
| Назва | па-беларуску: і |
| Пазыцыя | 10 (у беларускім альфабэце) |
| Гук | галосны[1] |
| МФА | [ʲi][2] |
| Прыклад | віецца |
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
І паходзіць з кірылічнай 
(І дзесяцярычнае), што ўзьнікла на аснове грэцкай літары 
(ёта).
У старабеларускае пісьмо перайшла з старажытнарускага, дзе абазначала гук [і] і мела лікавае значэньне 10.
У рукапісах XIV—XVII стагодзьдзяў у сувязі з функцыянаваньнем розных пісьмовых школ і выкарыстаньнем розных тыпаў пісьма (устаў, паўустаў, скорапіс) ужывалася ў некалькіх выглядах, якія дапамагаюць вызначаць час і месца напісаньня.
Гук[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У беларускай мове, паводле клясычнага правапісу, літара і часам пазначае гук [ji] ([йі])[3]:
§4.16. Спалучэньне гукаў [йі] (выступае на пачатку слова пад націскам, у сярэдзіне й на канцы слова пасьля галоснага ды разьдзяляльных знакаў, на марфэмным сутыку пасьля ў) абазначаецца адною літараю і: [йі]дал, [йі]мпарт, [йі]скра, [йі]снасьць, [йі]х, кра[йі]на, Укра[йі]на, у Сар’[йі]; выслоў[йі], паў[йі]мбрыка, салаў[йі] й інш.
У беларускай лацінцы гэты гук пазначае дыграф ji (JI · ji): krajina, jichny, jinšy і інш.
Лічбавае значэньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У стараславянскай і царкоўнаславянскай мовах І мае значэньне лічбы — 10.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ. Вільня: Беларуская друкарня ім. Фр. Скарыны, 1929. — Выданне пятае, пераробленае і пашыранае. — Мн.: «Народная асвета», 1991 [факсімільн.].
- ^ Канвэртар МФА. // І. Baltoslav.eu. Праверана 10 сьнежня 2023 г.
- ^ Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. — 160 с.