Сонца

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Пра фабрыку глядзіце артыкул «Сонца».
Сонца
Зорка
Тып жоўты карлік
Адлегласьць 1.496×108 км
Бачная зорная велічыня (V) −26.74[1]
Астрамэтрыя
Абсалютная зорная велічыня (V) 4.83[1]
Характарыстыкі
Спэктральная кляса G2V
Фізычныя характарыстыкі
Маса (1.98855±0.00025)×1030 кг[1]
333000 × Зямля[1] M☉
Радыюс 696342±65 км[2]
109 × Зямля[3] R☉
Узрост ≈4.6 млрд[4][5] гадоў
Тэмпэратура Цэнтр (мадэль): 1.57×107 K[1]
Фотасфэра (эфэктыўная): 5778 K[1]
Карона: ≈ 5×106 K
Сьвяцільнасьць 3.846×1026 Вт[1]
≈ 3.75×1028 лм
≈ 98 lm/W эфэктыўна L☉

Со́нца (сымбаль: ☉) — пэрыфэрыйная зорка Галяктыкі спэктральнай клясы G2V. Утрымлівае больш за 99,8% масы Сонечнай сыстэмы, зь іх блізу трох чвэртак прыпадае на іянізаваны вадарод (пратоны) і чвэрць — на гель (дакладней, гэтак званыя α-часьцінкі). Бліжэй да паверхні Сонца прысутнічаюць у нязначнай колькасьці, як сьведчыць спэктральны аналіз, і цяжэйшыя элемэнты (прыкладам, золата).

Крыніца сонечнай энэргіі — шматступенная ядравая рэакцыя сынтэзу вадароду ў гель. Узрост Сонца ацэньваюць у 4,6 млрд гадоў; амаль столькі ж, як лічыцца, Сонца праіснуе яшчэ, пераўтвараючыся паволі ў чырвонага гіганта, пакуль ня ўспыхне звышновай і ня сойдзе з галоўнай пасьлядоўнасьці.

Адлегласьць паміж Сонцам і Зямлёй называецца астранамічнай адзінкай і роўная прыблізна 150 млн км. Гэтую адлегласьць выпушчаныя з паверхні Сонца фатоны пралятаюць прыкладна за восем хвілінаў — параўнуйце з 4,6 сьветлавымі гадамі і болей да іншых найбліжэйшых зорак. Пры гэтым радыюс Сонца — усяго 696 тыс. км, але народжаны ў сэрцы Сонца квант можа вандраваць і тысячу гадоў, пакуль, пасьля шматлікіх паглынаньняў ды перавыпусканьняў рэчывам Сонца, не дасягне паверхні — фатасфэры.

Міжнародны астранамічны сымбаль Сонца — кружок з кропкай усярэдзіне. У архаічнай культуры беларусаў і багата якіх іншых народаў у якасьці сонечнага знака выступалі крыж і кола. У пачатку XVII стагодзьдзя адначасова Галілео Галілеем і Ёганам Фабрыцыюсам былі выяўленыя сонечныя плямы.

Агульныя зьвесткі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сонца належыць да першага тыпу зорнага насельніцтва. Адна з распаўсюджаных тэорыяў узьнікненьня Сонечнай сыстэмы мае на ўвазе, што ейнае фармаваньне было выклікана выбухамі адной або некалькіх звышновых зорак[6]. Гэтае дапушчэньне заснавана, у прыватнасьці, на тым, што ў рэчыве Сонечнай сыстэмы ўтрымліваецца анамальна вялікая доля золата і ўрану, якія маглі бы быць вынікам эндатэрмічных рэакцыяў, выкліканых гэтым выбухам, або ядзернага ператварэньня элемэнтаў шляхам паглынаньня нэўтронаў рэчывам масіўнай зоркі другога пакаленьня.

Зямля й Сонца (фотамантаж з захаваньнем суадносін памераў)

Выпраменьваньне Сонца ёсьць асноўнай крыніцай энэргіі на Зямлі. Ягоная магутнасьць характарызуецца сонечнай пастаяннай — колькасьцю энэргіі, якая праходзіць праз пляцоўку адзінкавай плошчы, пэрпэндыкулярную сонечным прамяням. На адлегласьці ў адну астранамічную адзінку (гэта значыць на арбіце Зямлі) гэтая сталая велічыня роўная прыблізна 1,37 кВт/м².

Праходзячы скрозь атмасфэру Зямлі, сонечнае выпраменьваньне губляе ў энэргіі прыкладна 370 Вт/м², і да зямной паверхні даходзіць толькі 1000 Вт/м² (пры ясным надвор’і й калі Сонца знаходзіцца ў зэніце). Гэтая энэргія можа выкарыстоўвацца ў розных натуральных і штучных працэсах. Гэтак, расьліны, выкарыстоўваючы яе з дапамогай фотасынтэзу, сынтэзуюць арганічныя злучэньні з вылучэньнем кіслароду. Прамое награваньне сонечнымі прамянямі або пераўтварэньне энэргіі з дапамогай фотаэлемэнтаў можа быць выкарыстана для вытворчасьці электраэнэргіі (сонечнымі электрастанцыямі) або выкананьня іншай карыснай працы. Шляхам фотасынтэзу была ў далёкім мінулым атрыманая й энэргія, назапашаная ў нафце й іншых відах выкапнёвага паліва.

Параўнальныя памеры Сонца пры назіраньні з ваколіцаў добра вядомых целаў Сонечнай сыстэмы

Ультрафіялетавае выпраменьваньне Сонца мае антысэптычныя ўласьцівасьці, якія дазваляюць выкарыстоўваць яго для дэзінфэкцыі вады й розных прадметаў. Яно таксама выклікае загар і мае іншыя біялягічныя эфэкты — напрыклад, стымулюе вытворчасьць у арганізьме вітаміну D. Узьдзеяньне ўльтрафіялетавай частцы сонечнага спэктру моцна аслабляецца азонавым слоем у зямной атмасфэры, таму інтэнсіўнасьць ультрафіялетавага выпраменьваньня на паверхні Зямлі моцна зьмяняецца з шыратой. Кут, пад якім Сонца стаіць над гарызонтам апоўдні, ўплывае на многія тыпы біялягічнай адаптацыі — напрыклад, ад яго залежыць колер скуры чалавека ў розных рэгіёнах зямнога шара[7].

Назіраны зь Зямлі шлях Сонца па нябеснай сфэры зьмяняецца на працягу году. Шлях, што апісваецца на працягу году тым пунктам, які займае Сонца на небе ў вызначаны зададзены час, называецца аналемай і мае форму лічбы 8, выцягнутай уздоўж восі поўнач—поўдзень. Самая прыкметная варыяцыя ў бачным становішчы Сонца на небе — ягонае ваганьне ўздоўж напрамку поўнач—поўдзень з амплітудай 47° (выкліканае нахіленьнем плоскасьці экліптыкі да плоскасьці нябеснага экватару, роўным 23,5°). Існуе таксама іншая кампанэнта гэтай варыяцыі, накіраваная ўздоўж восі ўсход—захад і выкліканая павелічэньнем хуткасьці арбітальнага руху Зямлі пры ейным набліжэньні да пэрыгелія і памяншэньнем — пры набліжэньні да афэлія. Першы з гэтых рухаў (поўнач—поўдзень) зьяўляецца прычынай зьмены пораў году.

Зямля праходзіць праз пункт афэлія на пачатку ліпеня й аддаляецца ад Сонца на адлегласьць 152 млн км, а праз пункт пэрыгелія — на пачатку студзеня й набліжаецца да Сонца на адлегласьць 147 млн км[8]. Бачны дыямэтар Сонца паміж гэтымі двума датамі зьмяняецца на 3 %[9]. Паколькі розьніца ў адлегласьці складае прыкладна 5 млн км, то ў афэліі Зямля атрымлівае прыкладна на 7 % менш цяпла. Такім чынам, зімы ў паўночным паўшар’і трохі цяплейшыя за паўднёвыя, а лета трохі больш прахалоднае.

Сонца — магнітаактыўная зорка. Яна валодае моцным магнітным полем, напружанасьць якога зьмяняецца з часам. Яно зьмяняе кірунак прыблізна кожныя 11 гадоў, падчас сонечнага максымуму. Варыяцыі магнітнага поля Сонца выклікаюць разнастайныя эфэкты, сукупнасьць якіх называецца сонечнай актыўнасьцю і ўключае ў сябе такія зьявы, як то сонечныя плямы, сонечныя ўспышкі, варыяцыі сонечнага ветру і г. д., а на Зямлі выклікае палярныя зьзяньні ў высокіх і сярэдніх шыротах і геамагнітныя буры, якія нэгатыўна адбіваюцца на працы сродкаў сувязі, сродкаў перадачы электраэнэргіі, а таксама нэгатыўна ўзьдзейнічаюць на жывыя арганізмы (выклікаюць галаўны боль і дрэннае самаадчуваньне ў людзей, адчувальных да магнітных бур)[10][11]. Мяркуецца, што сонечная актыўнасьць гуляла вялікую ролю ў фармаваньні й разьвіцьці Сонечнай сыстэмы. Яна таксама аказвае ўплыў на структуру зямной атмасфэры.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б в г д е ё Williams, D. R. (1 July 2013) Sun Fact Sheet. NASA Goddard Space Flight Center. Праверана 12 жніўня 2013 г.
  2. ^ Emilio, M.; Kuhn, J. R.; Bush, R. I.; Scholl, I. F. (2012). "Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits". The Astrophysical Journal 750 (2): 135. arXiv:1203.4898. Bibcode:2012ApJ...750..135E. doi:10.1088/0004-637X/750/2/135.
  3. ^ Solar System Exploration: Planets: Sun: Facts & Figures. NASA. Архіўная копія
  4. ^ Bonanno, A.; Schlattl, H.; Paternò, L. (2008). "The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS". Astronomy and Astrophysics 390 (3): 1115–1118. arXiv:astro-ph/0204331. Bibcode:2002A&A...390.1115B. doi:10.1051/0004-6361:20020749.
  5. ^ The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk. Science 338 (6107): 651–655. 2 November 2012. Bibcode:2012Sci...338..651C. doi:10.1126/science.1226919. Retrieved 17 March 2014.(registration required)
  6. ^ Falk, S. W.; Lattmer, J. M., Margolis, S. H. Are supernovae sources of presolar grains? Nature. pp. 700—701 (1977)
  7. ^ Barsh G. S., 2003, What Controls Variation in Human Skin Color?, PLoS Biology, v. 1, p. 19.
  8. ^ Windows to the Universe
  9. ^ Перигелий и афелий Астронет Архіўная копія ад 2011-08-11 г.
  10. ^ Магнитные бури: природа и влияние на человека РИА Новости
  11. ^ Бреус Т. К. Космическая и земная погода и их влияние на здоровье и самочувствие людей. В книге «Методы нелинейного анализа в кардиологии и онкологии. Физические подходы и клиническая практика». Университет Книжный дом, Москва 2010

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Сонца&oldid=2486413»